De uitdagingen van mantelzorg: onafhankelijkheid en autonomie respecteren

Je ziet de gezondheidsproblemen van je ouder worden ouders en wilt alles voor hen doen. Je zorgt voor hun behoeften, maakt hun maaltijden, regelt hun medicijnen, ruimt hun huis op, doet hun boodschappen, de was en doet al het andere waarvan je denkt dat het hun leven gemakkelijker zou maken. Maar hoe meer je doet, hoe ongelukkiger ze soms lijken.

Hoewel je het niet wilt denken, kun je gedachten krijgen als: “Ze waarderen me niet” of: “Als ze maar konden begrijpen dat ik probeer te helpen.” Je voelt je gefrustreerd en misschien zelfs een beetje schuldig, terwijl je ouder(s) je als aanmatigend en een bazig iemand zien, die hen altijd vertelt wat ze moeten doen. Je ouders hebben misschien het gevoel dat ze jou hebben opgevoed, dat je ze nu wil laten zien hoe het werkt en kunnen geïrriteerd raken. Het vinden van de perfecte balans tussen te veel en te weinig doen is best lastig. Het laatste waar je ouder op zit te wachten is om betutteld te worden.

Autonomie

Autonomie speelt zich af op verschillende niveaus, bijvoorbeeld in de leefomgeving maar ook als het om het eigen lichaam gaat. Misschien is het je wel eens opgevallen dat mensen met een vorm van dementie op verschillende manieren signalen afgeven om hun autonomie kenbaar te maken. Bijvoorbeeld door middel van sterke afweer bij lichamelijke verzorging. Mijn vader werd verbaal enorm agressief omdat hij geen hulp bij het douchen wilde van de thuiszorg. Of hij hield zich weg als ze binnenkwamen. Maar hij kon ook enorm dwars zijn als hij medicijnen moest nemen of als ik bij warm weer zei dat hij toch nog meer moest drinken.

Nog een goed voorbeeld is dat hij woest werd toen de casemanager dementie hem vertelde dat hij toch echt thuiszorg moest gaan accepteren. Volgens hem was dat compleet gestoord want hij kon alles nog prima zelf. Hij werd zó boos en driftig dat hij haar liefst een mep wilde verkopen. Of de dag dat we hem naar het verpleeghuis brachten. Zeer voorkomend en charmant tegen de verpleeghuisarts en de EEV-er  (vreemde ogen dwingen echt) maar woest op ons: ” Jullie hebben me erin geluisd, ik heb jullie nooit om hulp gevraagd, ik haat jullie, ik blijf hier geen moment langer. Ik hoef jullie nooit meer te zien als jullie me niet meteen naar huis brengen.” En nog veel en veel erger…. Echt afschuwelijk en wat hebben we ons rottig gevoeld.

Mijn tip ? Hoe naar een situatie ook is: blijf in gesprek en go with the flow. Geen tegengas maar met de wind van de dementie mee. Je dierbare ziet zelf écht niet meer in dat hij of zij niet meer zelfstandig zou kunnen leven. Ik zei in zo’n situatie dan rustig tegen mijn vader: ” Je hebt volkomen gelijk, we pikken het niet en ik ga het tot op de bodem uitzoeken.” Dat was vaak al genoeg om de boze of verdrietige bui te doen verdwijnen. Zelfs op die dag dat we hem achterlieten in het verpleeghuis. (De volgende dag had mijn vader het trouwens nergens meer over en dacht dat hij ergens in een appartement aan zee, op vakantie was…)

Onafhankelijkheid en waardigheid

Ook al heb je de beste bedoelingen en doe je alles alleen maar uit liefde voor een ouder, het kan zijn dat je onbewust hun waardigheid en onafhankelijkheid verplettert. Wat kan je in plaats daarvan doen zodat jouw hulp als zorgzaam en gewenst wordt gezien?

Laat je ouder vooral proberen dingen voor zichzelf te doen. Te vaak willen we al inspringen als ze het maar even moeilijk hebben. Maar als we ze gewoon door zouden laten gaan, hadden ze de taak echt wel alleen volbracht. Misschien niet zo snel of zo goed als jij, maar voor hen gaat het om trots en eigenwaarde te behouden. Ouder worden kan soms voelen alsof na zoveel jaren samen, je lichaam en geest je verraden. Zelf kleine klusjes klaren kunnen bewijzen dat ze nog steeds zelf de controle over hun leven hebben. Super belangrijk en ik weet zeker dat jij dat zelf ooit ook zo zal voelen.

Geduld is een schone zaak!

Als je ouder moeite heeft met het voltooien van een taak of bezigheid, wees dan geduldig. Laat ze je signalen geven als zij jouw hulp nodig hebben. Wachten tot ze om hulp vragen, voelt anders dan dat je het automatisch overneemt. In het eerste scenario komt het verlangen van hen. Ze willen dat je helpt. In het tweede kan het voelen alsof je hen iets oplegt. Zorg vragende ouders zullen veel minder snel weerstand bieden als de hulpwens van hen zelf uitgaat.

Een andere optie is om je ouder te laten helpen met wat je doet. Als je eten maakt, kunnen ze de tafel dekken. Als je aan het schoonmaken bent, kunnen ze wat afstoffen. Als je thuiskomt met een tas boodschappen, laat ze dan gekoelde spullen opbergen. Door hen binnen hun grenzen bij activiteiten te betrekken, voelen oudere volwassenen zich betrokken, nuttig en capabel. Dat zou jij andersom toch ook willen?

Lees je dit en heb je nog aanvullende tips? Laat ze dan alsjeblieft als reactie achter voor een ander.