Zonder mantelzorgers geen WOZO!

‘De zorg voor ouderen staat onder grote druk. Een snel toenemend aantal kwetsbare ouderen, een enorm tekort aan zorgpersoneel maar ook de hoge energielasten zijn enkele van de uitdagingen waar de ouderenzorg voor staat. Dit verhoogt niet alleen de druk voor de professionele zorg, maar dat merken ook mantelzorgers en de ouderen zelf. De noodzaak om te handelen is hierdoor nog groter geworden’.

Ongeveer dit schrijft minister Helder van LZS in december in een kamerbrief over de voortgang van het programma ‘Wonen, Ondersteuning en Zorg voor ouderen. De urgentie om de ouderenzorg te updaten is groot, dat vinden ook veel ouderen- en zorgorganisaties. Ik denk trouwens dat iedereen in Nederland wel inziet dat de manier hoe wij in Nederland de afgelopen jaren onze ouderen verzorgen inderdaad niet meer houdbaar is. En ook dat we snel moeten handelen.

Maar toch vraag ik me af of we allemaal wel hetzelfde doel nastreven. De angst slaat mij namelijk om het hart als ik de minister in haar brief aan de Tweede Kamer zie schrijven: ‘Door het vergroten van de mogelijkheden om informele zorg in te zetten kan de zelfredzaamheid van cliënten vergroot worden. (Specifiek als het gaat om handelingen die nu zijn voorbehouden aan gediplomeerden) Het is belangrijk dat de informele zorgverleners goed begeleid worden in het aanleren van de handelingen. Dit om de risico’s voor de gezondheid van de cliënt te voorkomen.’

Hoe ziet de minister dat precies voor zich? Dat mantelzorgers steeds meer zorgtaken van professionele zorgers gaan overnemen?

Realiseert de minister zich dat de grootste groep mantelzorgers al lang niet meer louter pensionado’s zijn? Dat de grootste groep mantelzorgers mensen zijn, die net als zij, een baan en een carrière hebben? Dat velen van hen de zorg voor hun dierbaren met betaald werk moeten combineren om simpelweg in leven te blijven? Dat werkgevers nog lang niet allemaal mantelzorgvriendelijk zijn? Dat er mantelzorgers zijn die per direct ontslagen worden als zich een acute zorgsituatie op het thuisfront voordoet? Dat er mantelzorgers zijn die onder bijstandsniveau leven als gevolg van de zorg voor een dierbare? Dat relaties ten onder gaan ten gevolge van de steeds intensiever wordende zorg voor een dierbare? Dat eenzaamheid en sociaal isolement onder mantelzorgers nog nooit zo hoog is geweest? En dat te zware mantelzorg veel van onze lotgenoten al ernstig ziek heeft maakt?

Dus voor de minister het programma WOZO nu in een te rap tempo verder uitrolt en mantelzorgers bombardeert tot semiprofessionele maar onbetaalde zorgverleners, zullen we eerst goed moeten kijken naar het huidige mantelzorgbeleid. Want ook dat heeft een stevige update nodig:

• Betrek mantelzorgers bij het bepalen van toekomstig beleid. Praat met hen, in plaats van over hen.
• Baseer het beleid op een representatief deel van de mantelzorgers en erken de verschillende groepen hierin met hun eigen opgave.
• Lever transparante ondersteuning gebaseerd op behoefte, situatie en vragen van de mantelzorger.
• Oormerk het geld dat beschikbaar wordt gesteld aan de gemeenten voor de ondersteuning van mantelzorgers en zorg dat gemeenten zich hierover duidelijker verantwoorden.
• Mantelzorgondersteuning moet toegankelijk zijn voor álle mantelzorgers in Nederland, ongeacht achtergrond of vermogen.
• Geef de mantelzorger een volwaardige positie in de maatschappij. Er is geen aansluiting bij patiëntrecht, cliëntrecht of werkrechten. Er is geen rechtspositie ondanks het feit dat er wel aansprakelijkheid is voor de (medische) handelingen.
• Verplicht werkgevers tot gericht personeelsbeleid rond mantelzorg.  Het ontbreken van flexibiliteit en regie verhoogt onnodig de druk op de mantelzorger. Angst voor het verlies van werk en de druk van het zorgen, maakt dat de mantelzorger nog harder gaat werken, met alle gevolgen van dien.
• Compenseer het inkomensverlies van mantelzorgers die minder zijn gaan werken, onbetaald zorgverlof opnemen of die moeten stoppen met werken om te kunnen blijven zorgen. Het verlies van inkomen zet de mantelzorger in de hoek.  De huidige wetgeving kent geen mogelijkheden om de mantelzorger financieel bij te staan.
• Geef mantelzorgers meer sociale zekerheid, ook de mantelzorgers die vanwege zwaarder wordende zorgtaken ZZPer zijn geworden.

Mantelzorgers zijn inmiddels al een aantal jaar een zeer belangrijke schakel in de zorg die thuis wordt gegeven. Bij het WOZO-programma worden zij naar alle waarschijnlijk de belangrijkste schakel. De noodzaak om te handelen en mantelzorgbeleid te verbeteren is daarom groter dan ooit tevoren. Ik hoop oprecht dat de minister dit net zo snel oppikt als de problemen rondom de ouderenzorg. Mantelzorg kan door het WOZO-programma van minister Helder namelijk nooit en te nimmer meer gezien worden als iets ‘vrijwilligs’. En zonder mantelzorgers geen WOZO!