Waarom praat men vooraf zo weinig over mantelzorg?

Ik las dat onderzoek onder het EenVandaag Opiniepanel laat zien dat steeds meer mensen bereid zijn om mantelzorg te geven, maar bijna niemand bereid zich erop voor. Waarom eigenlijk niet en (in mijn ogen) nog belangrijker: kun je je eigenlijk wel op mantelzorg voorbereiden?

Als je zorgt voor een dierbare dan zorg je met en vanuit je hart. Wij hebben er vroeger thuis nooit met mijn ouders over gesproken. Is zorgen voor je ouders – die altijd goed voor jou gezorgd hebben – eigenlijk wel een keuze? In de meeste gevallen zie ik – bij mijn generatie en up – dat dit niet zo is. Het is meer dat het met de paplepel werd ingegoten. Families zorgen nou eenmaal voor elkaar. Dat doet men al eeuwen lang.

Mantelzorg is geen hobby of sport waar je voor kiest en het is al zeker niet een fenomeen wat speciaal voor de decentralisatie werd uitgevonden. Het bestond al maar toen we met z’n allen van zorg naar participatiesamenleving moesten, was het in wezen niet meer een kwestie van vrijwillig maar meer van noodgedwongen.

Staatssecretaris Martin van Rijn noemde voor deze grote omslag destijds drie redenen:

• Het zou goed zijn voor de solidariteit tussen de generaties
• Het zou voor een betere afstemming van de zorg voor ouderen zorgen
• Het zou helpen om de enorme zorgkosten beheersbaar te houden.

Daarbij werd door het kabinet benadrukt dat niemand vanuit de overheid verplicht zou worden om te mantelzorgen. Maar is dat eigenlijk wel zo? Door alle drastische bezuinigingen in de zorg kom ik er steeds meer achter dat we in wezen helemaal geen keuze hebben. Alles draait uiteindelijk om geld en als jij niet voor je dierbare zorgt en opkomt, wie doet het dan wel?

Intussen weten we dat het met de solidariteit tussen generaties wel goed zit. Dat het met de afstemming van de zorg voor ouderen in de meeste gevallen slecht gesteld is. Er wordt immers door de overheid nog steeds meer geluisterd naar zorg-professionals en beleidsmakers dan naar de mantelzorgers zelf.  En of die zorgkosten nou echt zo beheersbaar zijn geworden? Ik vraag het me serieus af. Intussen is er weer een hoop geld in de zorg teruggepompt omdat door personeelstekorten de zorg voor onze ouderen vaak onmenselijk bleek en omdat mantelzorgers steeds vaker overbelast omvielen.

Kom ik terug op mijn eerdere vragen: Waarom praat men vooraf zo weinig over mantelzorg en kun je je op mantelzorg voorbereiden?

De antwoorden liggen mijns inziens in de vraagstelling en aan wie de vragen gesteld zijn. Hoe breed was de groep mensen die meededen aan dit onderzoek. Denk eens aan mensen die – gewenst of ongewenst –  helemaal geen kinderen hebben. Denk aan de mensen die enig kind zijn. Denk aan mensen met chronisch zieke ouders of aan ouders en kinderen die gebrouilleerd zijn. Denk aan ouders die con amore voor hun jonge zorg-intensieve kinderen zorgen. Werden die meegenomen in dit onderzoek?

Mantelzorg is er in alle vormen en echt niet alleen voor ouderen. Mantelzorg overkomt je, daar kies je vooraf echt niet voor. Zeker niet voor de langdurige vorm. Je weet gewoon niet wat de toekomst je zal brengen, dus je kunt niet van te voren afspreken wie wat en wanneer doet. Je kunt hoogstens  een gesprek voeren om elkaars verwachtingen en opvattingen te peilen. Ik weet na al mijn mantelzorg ervaringen door de zorg van mijn alzheimer-vader wel, dat ik het mijn enige kind nooit ga aandoen. (En mezelf trouwens ook niet maar dat is een andere discussie)

En voor wat betreft het voorbereiden: Onmogelijk volgens mij. We kunnen nou eenmaal niet van te voren bedenken wat er nodig is om voor onze dierbaren te mantelzorgen. We weten niet wat zij nodig hebben op het moment dat ze ziek worden. Elke zorgvrager is nou eenmaal uniek en mantelzorg geven blijft daarmee dus maatwerk. Een arts of verpleegster geeft toch ook niet elke patiënt dezelfde behandeling en/of zorg?