Sociaal Domein op koers?

Eerder deze week publiceerde het SCP (Sociaal Cultureel Planbureau) een rapport over de effecten van 5 jaar decentralisatie van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. De rode draad in deze publicatie is toch wel dat de verwachtingen vanuit het Rijk te hoog gespannen waren. Zo was het uitgangspunt dat gemeenten dichter bij de burgers staan en zodoende sneller, goedkoper en gerichter maatwerk zouden kunnen bieden. Maar wat is dat anders gelopen.

Belemmeringen en grenzen

Als we kijken naar mantelzorg, dan zien we dat de decentralisatie mede gericht was op het versterken van de eigen kracht en het aanspreken van het sociaal netwerk van een hulpvrager. De oplossingen voor problemen zouden in samenspraak met zorgvrager en mantelzorger bepaald worden en zodoende op maat gesneden worden. Maar hier zijn nu een aantal belemmeringen geconstateerd. Zo blijkt het vergroten van zelfredzaamheid niet altijd mogelijk en zitten er grenzen aan de inzet van mantelzorgers en andere informele zorgverleners.

Draagkracht

Want hoe realistisch is het vergroten van de zelfredzaamheid en de inzet van mantelzorgers als gelijktijdig een programma als Langer Thuis is ingezet en de verzorgingshuizen zijn gesloten? Het effect hiervan is dat de zorgvragen intensiever en complexer zijn geworden en dat hierdoor de mantelzorgers al extra worden belast. De draagkracht van mantelzorgers kent grenzen en wij vinden dat daar te weinig rekening mee wordt gehouden. Vanuit onze lotgenoten krijgen we met regelmaat de vraag: hoe lang kan ik dit nog volhouden? Je kunt de beginnersfouten van de decentralisatie niet af blijven wimpelen op de mensen die de ondersteuning zo hard nodig hebben!

Wat is het resultaat?

Naast de verwachtingen zijn er bij de start ook doelen gesteld: meer participatie door burgers, een meer zorgzame samenleving en een minder complex stelsel. Maar wat is er van deze doelen terecht gekomen? De participatie van mensen met een arbeidsbeperking blijft nog steeds achter. De jeugdzorg kent lange wachtlijsten. Het aantal mantelzorgers blijft gelijk, maar de druk is verhoogd. Het stelsel is nog steeds een woud van regels, voorzieningen en actoren waar je makkelijk in verdwaalt. Dus wat is er eigenlijk beter geworden?

Het stagneert

Een korte conclusie kan zijn dat er met de decentralisatie geen vooruitgang is geboekt. De wetten zijn gedecentraliseerd waarbij het rijk direct een bezuinigingsopgave heeft meegegeven aan de gemeenten. Dat we nu 5 jaar na de start nog steeds worstelen met dezelfde knelpunten laat zien dat er structurele fouten zitten in de oorspronkelijke gedachte. Het Sociaal Domein stagneert en moet vlot getrokken worden, volgens het SCP.

Realistische bijstelling

In hetzelfde rapport worden ook een aantal aanbevelingen gedaan. Vooral de aanbeveling om realistischer te zijn in de verwachtingen van de zelfredzaamheid en belastbaarheid van mantelzorgers spreekt ons aan. Dit is precies wat we de afgelopen maanden steeds van onze achterban hebben teruggekregen. De praktijk is zoveel complexer dan eerder gesteld werd. Het extra belasten van mantelzorgers is in het huidige stelsel ongewenst. Er is bijsturing nodig om de ondersteuningsbehoefte van burgers echt centraal te stellen en te praten met mantelzorgers en niet langer over mantelzorgers.

Kwaliteit van leven

Het is van groot belang om een stelstel te hebben dat dient als vangnet voor kwetsbare groepen in onze samenleving. Een stelsel dat doet wat het moet doen. Het rapport stelt ook dat de Coronapandemie voor een grote psychische belasting en traumatische ervaringen heeft geleid voor zorgmedewerkers en mantelzorgers. De kwaliteit van leven van veel groepen in onze samenleving komt in het geding. Niet alleen bij de ouderen of mensen met een beperking, maar ook bij de mantelzorgers zelf. De hoogste tijd dus om ook de kwaliteit van leven van mantelzorgers bespreekbaar te maken door oprecht en realistisch te kijken naar de (on)mogelijkheden van het liefdevol zorgen voor naasten.