Schuldgevoel. Als je het toelaat kun je er aan onderdoor gaan.

Een schuldgevoel. Iedereen voelt het. Iedereen praat erover. Iedereen doet zijn best om het te vermijden, door te doen wat juist is. Niemand vertelt je echter dat je er niet onderuit komt. Ongeacht hoeveel goeie dingen je doet, je vindt altijd iets om je schuldig over te voelen. Dit geldt vooral voor mantelzorgers. Je kunt een miljoen dingen doen voor je zieke dierbare, maar toch blijf je je richten op dat ene dingetje dat je nou net niet hebt gedaan en zo zul je je nog steeds ergens schuldig over voelen.

Als parttime mantelzorger voor mijn moeder weet ik hoe schuldgevoel altijd en overal aanwezig is. Er zijn momenten dat ik samen met mijn man op de bank zit en een film kijk, en dan plotseling overvallen word door schuldgevoelens. Uit het niets moet ik dan ineens aan mijn ouders denken en neem het mezelf kwalijk dat ik er op dat moment niet ben om ze te helpen. “Hoe laat is het? Ik vraag me af wat ze op dat moment aan het doen zijn. Of hoe hun dag was. Ik vind het ongelooflijk dat ik er niet even heen ben gegaan. Ik vind het ongelooflijk dat ik hier nu een film zit te kijken. Wie weet wat er bij hen gebeurt. Mijn vader kan niet, zoals ik, gewoon gaan zitten en een film kijken. Dit is zo egoïstisch van mij.” Dit zijn letterlijk de gedachten die uit het niets bij me opkomen als het de bedoeling was om een ontspannen avond met mijn man door te brengen.

Schuldgevoelens van mantelzorgers kunnen heel ver en diep gaan. Het kan veel aspecten van je leven overnemen en ruïneren. Ik kan uren bij mijn ouders doorbrengen om mijn vader te helpen met de zorg van mijn moeder, maar ik voel me nog steeds schuldig als ik weer weg moet. Het feit dat er altijd iets lijkt te gebeuren als ik op het punt sta te vertrekken helpt ook niet echt. Mijn moeder moet naar het toilet. Mijn moeder klaagt dat mijn vader de hele dag weg was, ook al is hij in werkelijkheid maar een paar uur weggeweest. Mijn vader lijkt totaal overweldigd, alsof mijn hulp hem absoluut geen verlichting heeft gebracht. Ik negeer de tijd en blijf langer dan ik van plan was. Ik verlaat hun huis bijna nooit op de tijd die ik me had voorgenomen en kom daardoor altijd later thuis dan ik had gepland. Die schuldgevoelens overvallen me later op de avond als ik gewoon en film zit te kijken. Waarom?

Ik denk zelf dat het schuldgevoel van mantelzorgers veel te maken heeft met het feit dat we de situatie niet kunnen oplossen. Ik wil zo graag iets doen, wat dan ook, om mijn moeders Alzheimer te laten verdwijnen, maar ik weet natuurlijk dat het onmogelijk is. In plaats daarvan overtuig ik mezelf er van dat als ik nog een ding had gedaan of nog een uur langer was gebleven, het een wereld van verschil zou hebben gemaakt. Diep van binnen weet ik dat het niet waar is. Ik weet dat mijn hulp mijn moeder niet beter zal maken. Hoeveel ik ook help, mijn vader zal er niet minder depressief van worden. Er is niks dat ik kan doen om dit alles te laten verdwijnen, ik weet dat, maar toch wordt ik soms verteerd door schuldgevoel. Het maakt niet uit hoeveel ik voor mijn ouders doe, ik voel me onvermijdelijk ergens schuldig over.

Het heeft een tijd geduurd voordat ik besefte hoe indringend en destructief schuldgevoel kan zijn. Je kunt er aan onderdoor gaan. Het kan je leven verwoesten, als je het toelaat. Sinds kort accepteer ik het feit dat schuldgevoelens waarschijnlijk nooit zullen verdwijnen en ik probeer manieren te vinden om daar mee om te gaan. Omdat ik weet dat de schuldgevoelens me op een bepaald moment zullen overvallen, werk ik er nu aan om ze zo snel mogelijk te kunnen herkennen. Als ik me realiseer dat ik schuldgevoel toelaat in mijn gedachten, moet ik het onmiddellijk elimineren. “Hou op met aan je ouders te denken. Concentreer je op de film. Je zou een rustige, fijne avond hebben met je man. Laat schuldgevoel dat niet verpesten.”

Als dat niet werkt en ik me toch schuldig blijf voelen, moet ik mezelf eraan herinneren da ik waarschijnlijk altijd wel iets zal vinden om me schuldig over te voelen. “Je hebt veel voor je ouders gedaan. Het is belachelijk om je schuldig te voelen omdat je niet genoeg hebt gedaan. Het lost niets op, je gaat je er alleen maar ellendiger door voelen. Zelfs als je er elke seconde van de dag zou zijn om je ouders te helpen, zou je nog steeds iets bedenken om je schuldig over te voelen. Stop ermee!” Zo praat ik dan in mijn hoofd tegen mezelf, totdat ik het schuldgevoel uit mijn hoofd heb gezet. Ik ben er nog lang niet, maar het is een begin en het lijkt te helpen.

Als jij niet met jezelf praat en jezelf door de negatieve gedachten loodst, wie doet het dan wel? Probeer de volgende keer dat je schuldgevoelens voelt opkomen om gewoon tegen jezelf te praten, in je hoofd of hardop. Soms kijk ik naar mezelf in de spiegel en praat hardop tegen mezelf en noem mezelf zelfs bij mijn eigen naam. Denk je dat ik gek ben? Probeer het maar eens: “(Jouw naam), je hebt gedaan wat je kon. Vandaag heb je genoeg gedaan. Als je echt het gevoel hebt dat het niet genoeg was, doe dan morgen voor je gevoel een beetje meer. Zelfs als je elke minuut van de dag aan de zorg voor je dierbare zou besteden, zou je je nog schuldig voelen. Je schuldig voelen verandert het verleden niet en zal de toekomst niet oplossen. Het zorgt er alleen voor dat jij jezelf gaat haten. Je hebt genoeg gedaan. Laat het los.”

Mantelzorgers zullen altijd schuldgevoelens hebben. Het schuldgevoel weet jou altijd te vinden. Ik heb geleerd dat het er niet om gaat om elk klein dingetje dat er maar is te doen om een schuldgevoel te vermijden, want je voelt het toch wel. Je maakt jezelf alleen maar gek door een miljoen dingen voor je dierbare te doen en je nog steeds ergens schuldig over te voelen. Het gaat erom dat je leert hoe je met dat schuldgevoel omgaat en aan die doordringende gedachten kunt ontsnappen.

Soms moet je je eigen levenscoach zijn. Je moet een manier vinden om jezelf uit die stapel schuldgevoelens te graven, want als je ze toelaat wordt je er levend onder begraven. Kortom, laat het niet toe! Je bent genoeg. Je doet genoeg. Je hebt genoeg gedaan. Je verdient wat vrije tijd en afleiding. Laat het los!

Geschreven door Lauren D. Ze was 25 jaar oud toen haar moeder hoorde dat ze de ziekte van Alzheimer had, op 62-jarige leeftijd.