Samenwerking ontspoorde mantelzorg. Waar is de mantelzorger in dit verhaal?

In een onlineartikel van Movisie lazen we dat ontspoorde mantelzorg bij ouderen ontstaat als de mantelzorg uit balans raakt. Zo ontaardt goede zorg dus in schadelijke zorg en zowel mantelzorgers als hun zorgvragers hebben dan hulp nodig. In het artikel volgt er dan een gesprek met twee experts over hun samenwerking rond dit thema. Een teamcoach ouderen maatschappelijk werk en iemand van Veilig Thuis. Het roept bij ons meteen een vraag op: Waar is de mantelzorger of mantelzorgbelangenbehartiger in dit verhaal?

Wat is ontspoorde mantelzorg?

Eerst een uitleg wat ontspoorde mantelzorg is. Bij ontspoorde mantelzorg overschrijdt de mantelzorger de grens van goede zorg door overbelasting, onmacht, onkunde of onwetendheid. Met de toename van het thuiswonende zorgafhankelijke ouderen neemt het beroep op en de zorgtaak van mantelzorgers toe en daarmee ook het aantal meldingen van (ouderen)mishandeling. Signalen die bijv. kunnen wijzen op ontspoorde mantelzorg zijn overbelasting, frustratie, compassiemoeheid en weigeren van hulp(verlening) of het isoleren van de zorgvrager.

Meldcode

(Zorg)professionals moeten altijd de meldcode volgen bij een vermoeden van huiselijk geweld of in dit geval ontspoorde mantelzorg. Als er sprake is van een melding dan beoordeelt Veilig Thuis de casus. Inmiddels weten we vanuit de problemen in de Jeugdzorg dat dit niet altijd verstandige beoordelingen zijn. En waarom niet verstandig? De problemen waren veelal het gevolg van slechte informatievoorziening, procedures en rapportages. Maar ook door gebrek aan kennis uit de praktijk. Best kwalijk, als je ons vraagt.

Hoe kun je het voorkomen?

Maar nu weer terug naar ontspoorde mantelzorg. In de meeste gevallen blijkt dit toch echt te komen door een veel te zware en langdurige zorgsituatie, een sociaal isolement, verlies aan inkomen, de enorme bureaucratie en het gevoel overal alleen voor te staan. Hoe zou je dit probleem nou (deels) kunnen voorkomen? Niet door alleen een samenwerking tussen Veilig Thuis en die ene welzijnswerker. Daar is toch echt veel meer voor nodig:

1. Beleidsmakers en zorgprofessionals zouden mantelzorgers meer als deskundigen moeten behandelen. Mantelzorgers worden nog steeds niet of nauwelijks gezien en gehoord. Best bizar als je bedenkt dat de omvang van de in Nederland verleende mantelzorg zo’n vijf keer groter is dan die van de professionele zorg.
2. Praat met mantelzorgers, niet alleen over hen. Doe onderzoek naar mantelzorg in de praktijk en laat mantelzorgers beleid in de praktijk toetsen. Doe daadwerkelijk iets met hun belangrijke feedback. Zorg ervoor dat de onderzoekresultaten niet voor de zoveelste keer in een of andere bureaulade belanden.
3. Het huidig mantelzorgbeleid is nog steeds gebaseerd op een respons van 0,01% van de mantelzorgers in Nederland en betreft met name ouderen boven de 70 jaar. De grootste groep mantelzorgers is tussen de 42 en 65 jaar en deze groep heeft vaak nog een eigen gezin, werk en andere verplichtingen. Binnen deze groep zit de meeste overbelasting en daar moet op korte termijn echt maatwerk voor komen
4. Goed beleid op mantelzorgondersteuning. Gezien het aantal signalen die wij ontvangen, ontbreekt dat bij veel gemeenten helaas nog steeds. Sterker nog, er wordt nog steeds in veel gemeenten bezuinigd op mantelzorguitgaven. Dat moet stoppen. Mantelzorg gaat iedereen aan in ons land, investeer er dan ook in.
5. Goede informatievoorziening voor alle mantelzorgers. Liefst op een laagdrempelige plek als nl of ander lotgenotenplatform en niet zo versnippert als nu nog steeds het geval is.
6. Financiële compensatie voor mantelzorgers, als zij door de steeds zwaardere zorg hun inkomen (deels) verliezen. Dat voorkomt zorgen, onmacht, verdriet en frustratie boven op de veel te grote zorg die zij al hebben.
7.  Faciliteer vanuit gemeenten lotgenotencontact. Het delen van grote zorgen met andere ervaringsdeskundigen helpt. De inzet van ervaringsdeskundigen leidt tot het verlagen van de draaglast en het sociale isolement van de mantelzorger. Maar ook tot een effectievere inzet van mens en middelen.

Er is nu écht werk aan de winkel voor zowel de overheid als gemeenten en overige belangenbehartigers. Het moet echt anders. Op de huidige manier gaat het problematische mantelzorgbeleid namelijk nooit weg. Niet vanzelf. Want onthoudt een ding: als je doet wat je altijd doet, krijg je wat je altijd kreeg. Of zelfs erger. Ontspoorde mantelzorg bijvoorbeeld. Wij moeten er serieus niet aan denken!