Kun je alleen rouwen na een overlijden? #mantelzorg

Ik denk dat heel veel mantelzorgers er ook tegenaan lopen. Een gevoel van verlies en rouw, ondanks dat degene waar je voor zorgt nog wel in leven is. En het rottige is dat weinig mensen in je omgeving er begrip voor hebben en ook vaak net de verkeerde woorden kiezen, als ze je uit de put willen halen. Ik ervaar het allemaal zo anders dan na het korte ziekbed en het overlijden van mijn moeder.  Toen waren mensen enorm behulpzaam en belangstellend nu – met de zorg voor mijn vader – vragen echt maar een handjevol mensen hoe het met ons gaat. Ik heb me vaak af gevraagd waarom dat zo is. Rouwen en zorgen is namelijk dubbel zo zwaar!

Tijd om er echt lang bij stil te staan was er nooit dus liet ik het maar gewoon. Vaak hebben mensen nou eenmaal geen idee waar mantelzorgers mee worstelen. Dat ik niet de enige ben die hier mee loopt, ontdekte ik gister op Plus Magazine. In een artikel uit 2010 vond ik een aantal misverstanden over rouwen en verliesverwerking. Ik heb er een aantal uitgelicht, omdat ik denk dat jij er wellicht ook iets aan kunt hebben.

• Rouwen doe je pas als iemand dood is –  MISVERSTAND!

Dat is niet zo. Is er sprake van een ziekbed – een geliefde heeft bijvoorbeeld kanker of Alzheimer – dan begint het rouwproces eerder. Een gezond iemand zien aftakelen, zorgt vaak voor veel verdriet. Je rouwt om het verlies van je geliefdes gezondheid, van de mens die hij/zij ooit was en van jullie leven samen. Dit wordt ook wel ‘anticiperende rouw’ genoemd. Vooral mantelzorgers – degenen die de zieke verzorgen – hebben er last van.

Wie in de rouw is, voelt zich soms heel alleen en onbegrepen. Het is moeilijk om te zien dat de wereld verdergaat op het moment dat de jouwe stilstaat. Het vinden van steun en begrip vanuit de omgeving is dan ook van groot belang voor de rouwende. Helaas begrijpt de  omgeving deze vorm van rouw vaak niet goed (‘Wat zeur je nou, hij/zij leeft toch nog’), waardoor mensen zich eenzaam en geïsoleerd kunnen voelen. Uit onderzoek van de Universiteit van Indianapolis blijkt zelfs dat mantelzorgers meer worden gekweld door hun anticiperende rouw dan door de vaak zware verzorgingstaken of het gebrek aan praktische steun.

• Om verlies te ver­werken, moet je er veel over praten – MISVERSTAND!

Niet per se. Of praten de juiste manier is om verlies te verwerken, hangt bijvoorbeeld af van de vraag of je een man of een vrouw bent. Mannen zijn meer dan vrouwen geneigd hard te gaan werken of te sporten. Vrouwen proberen het probleem juist vaak te verwerken door te praten en steun te zoeken bij anderen.”

Het verschil tussen mannen en vrouwen in rouwen kan tot huwelijks­problemen leiden als bijvoorbeeld een kind ernstig ziek wordt of overlijdt. Dat verschil in rouwgedrag kan partners uit elkaar drijven, juist op het moment dat ze elkaar het meest nodig hebben. Denkt de man: ze blijft er maar over doorgaan, terwijl de vrouw denkt: hij vlucht in zijn werk!”

De waarheid is dat praten én werken zinvolle strategieën zijn om de pijn te verlichten. Het gaat er niet zozeer om dat partners precies hetzelfde rouwen, maar dat partners van elkaar accepteren dat ze het elk op hun eigen manier doen.

• Het maakt niet uit of iemand plotseling of na een langdurig ziekbed overlijdt – MISVERSTAND!

Dat maakt wel uit. Alhoewel het verlies even groot blijft, ongeacht hoe iemand overleden is, is de schok groter als het overlijden plotseling is.

Is een geliefde omgekomen als gevolg van een misdaad of ongeluk, dan kunnen nabestaanden zelfs kampen met een posttraumatische stressstoornis, vooral als ze zelf aanwezig waren bij het ongeluk. Nabestaanden kunnen maanden- of zelfs jarenlang last hebben van nachtmerries, flashbacks, ­depressieve gevoelens, ernstige prikkelbaarheid en hevige schrikreacties. Komt daarentegen een sterfgeval niet (helemaal) onverwacht, bijvoorbeeld door een ziekbed, dan hebben mensen de gelegenheid om al voor het overlijden afscheid te nemen en het verlies deels te accepteren. Dat geeft ze een ‘voorsprong’ in de rouwverwerking. Maar een ziekbed moet ook weer niet te lang duren. Vaak zien we dat langdurig mantelzorgen voor een dierbare de krachten van mensen sloopt; men is helemaal leeg en op als het echte rouwproces nog moet beginnen.”

• ‘Gezonde’ rouw verloopt volgens een vast patroon­ – MISVERSTAND!

Dat is niet waar. Wel zijn er verschillende fasen te onderscheiden in een rouwproces. In haar boek ‘Lessen voor levenden’ onderscheidt de wereldberoemde, in 2004 overleden, psychiater Elisabeth Kübler-Ross vijf van deze stadia; 1: ontkenning, 2: woede, 3: marchanderen (‘stel dat … was gebeurd?’), 4: depressie, en 5: acceptatie. Als rouwende hoef je echter niet per se alle fasen te doorlopen, of dat in een vaste volgorde te doen: er is geen vaststaand plan of schema om van verdriet te helen, aldus Kübler-Ross.