Wat is ontspoorde mantelzorg?

De meeste mantelzorgers (76%) ervaren veel voldoening bij het verlenen van mantelzorg. Verleent een mantelzorger drie uur per week mantelzorg? Dit geeft de mantelzorger vaak een gelukkig gevoel. Is de mantelzorger meer tijd kwijt? Dan heeft het zorgen voor een ander meestal een averechts effect. In 2014 gaven ruim 4 miljoen mensen mantelzorg (33% van de volwassen Nederlanders). Ongeveer een op de zes (16%) mantelzorgers helpt meer dan 8 uur per week, vaak al gedurende een langere tijd (500.000 mensen). 10% van de mantelzorgers ondervindt een hoge belasting (ongeveer 400.000 mensen) (Bron: SCP).

Wanneer ontspoort mantelzorg?

Voorbeeld: Mevrouw Bosch was altijd actief, plotseling wordt ze ziek en heeft ze veel verschillende medicijnen nodig. Meneer Bosch neemt de zorg op zich, mevrouw Bosch wil niet door vreemden worden verzorgd. Meneer Bosch is al op leeftijd en de belasting valt hem zwaar. Hij vindt alle medicijnen die zijn vrouw nodig heeft verwarrend. Hij geeft haar soms verkeerde of teveel medicijnen waardoor mevrouw Bosch regelmatig versuft is.

Situaties zoals hierboven beschreven komen vaker voor. De zorg wordt met de beste bedoelingen gegeven. Maar ondanks die goede wil ontvangt mevrouw Bosch geen adequate zorg. In dit soort gevallen is er sprake van ontspoorde mantelzorg.

Onkunde en onwetendheid

Gebrek aan tijd en emotionele en/of lichamelijke belasting kunnen leiden tot stress, uitputting en overbelasting. Bovendien kan er bij de mantelzorger een gevoel van onmacht ontstaan als degene die hij of zij verzorgt bijvoorbeeld ongeneeslijk ziek is of wanneer er als gevolg van ziekte sprake is van karakterverandering bij de zorgvrager. Ook kan het zijn dat de mantelzorger uit onkunde en onwetendheid de grens van goede zorg overschrijdt. Als de mantelzorger niet over de juiste kennis of vaardigheden beschikt, kan hij of zij de zorgvrager onbewust en onbedoeld verkeerd behandelen, zoals de casus van mevrouw en meneer Bosch illustreert. De zorg slaat sluipenderwijs om in verwaarlozing of verkeerde behandeling.

Nooit met opzet

Ontspoorde mantelzorg gebeurt niet met opzet en komt voor in alle leeftijdscategorieën. Een voorbeeld is een jong gezin waarbij de man ernstig hersenletsel oploopt als gevolg van een ongeluk. Het zet het leven van de hele familie op de kop. De zorg voor haar kinderen, haar man en daarbij ook nog de karakterverandering van haar man valt de vrouw zwaar. Ze is kortaf, snauwt haar man af en verwaarloost het huishouden.

Vormen van ontspoorde mantelzorg

Ontspoorde mantelzorg kan zich op zes verschillende manieren uiten:

1. Psychisch: bijvoorbeeld schelden door overbelasting. Dit is de meest voorkomende vorm.
2. Lichamelijk: bijvoorbeeld het verkeerd toedienen van medicijnen uit onwetendheid.
3. Verwaarlozing: zoals niet de juiste voeding geven.
4. Schending van rechten: de zorgvrager niet meer betrekken bij besluiten over zijn of haar leven.
5. Financieel: zoals het toe-eigenen van spullen zonder instemming van de betrokkenen.
6. Seksuele grensoverschrijding: als een mantelzorger onbedoeld over de seksuele grenzen heen gaat, bijvoorbeeld door miscommunicatie.

Situaties van ontspoorde mantelzorg beslaan doorgaans verschillende van de hierboven beschreven vormen. Zorg jij voor een dierbare en herken je een van de zes punten in je eigen situatie? Schroom dan nooit om hulp te vragen bij je huisarts, de thuiszorg of bij familie of vrienden.

Bron: Movisie