Emoties bij mantelzorg 8 – Schaamte

Of je het nou stukje bij beetje bent geworden, of totaal onverwacht. Of je mantelzorger uit eigen vrije wil bent, of omdat het echt niet anders kon. Eén ding hebben we allemaal gemeen: we lopen tijdens dit proces allemaal tegen dezelfde emoties aan. Sommige emoties ervaar je direct. Andere zullen zich pas openbaren, als je al een tijdje aan het zorgen bent. Wat je situatie ook mag zijn, het is belangrijk dat je jezelf niet uit het oog verliest. Jij doet er ook toe! Alle emoties, goed en slecht, die bij mantelzorg voorkomen, zijn niet alleen heel normaal maar ook nog eens waardevol en belangrijk.

Als je dag in dag uit voor een dierbare zorgt, zul je allerlei verschillende emoties ervaren. Ook negatieve. Veel mantelzorgers zeggen: “Dat zal mij niet overkomen. Ik hou van mijn moeder, vader, vrouw, man, broer, zus, vriend, etc.” Maar na een tijdje zullen negatieve emoties ook gewoon tevoorschijn komen, die we dan het liefst onder het tapijt willen schuiven. Je weet wel, net doen alsof we ze niet voelen. Veel mantelzorgers vinden het echt lastig om hun negatieve gevoelens uit te spreken omdat ze denken dat ze erom veroordeeld worden. Of ze willen anderen er liever niet mee lastig vallen.

Uiteindelijk zul je wel iets met je emoties moeten doen. Opkroppen is niet goed voor je. Vergelijk het met een tweejarig kind dat aandacht wil en net zo lang doorgaat tot je toegeeft. Het negeren van de emoties die je voelt, kunnen leiden tot slaapgebrek, ziekte, stress eten, en het misbruik van middelen. Denk aan roken, pillen of alcohol.
Maar als je je emoties toelaat, kun je op zoek gaan naar manieren om ze onder woorden te brengen en om er dan vervolgens mee aan de slag te kunnen.
De komende weken zullen we steeds een veelvoorkomende emotie van mantelzorgers beschrijven. Normaal zul je ook een of twee tips aantreffen, waar je wellicht iets aan zult hebben.Helaas gaat dat bij deze emotie niet helemaal op…

Deze week schrijf ik namelijk over : SCHAAMTE

Misschien herken je het wel als je voor iemand met een vorm van dementie zorgt; Je zorgt voor een dierbare en hij of zij weigert keer op keer om te douchen. Je schaamt je rot want inmiddels heeft zich een zeer penetrante  odeur ontwikkelt.

Of – zoals ik zelf sinds een tijdje zeer regelmatig meemaak – je vader heeft totaal geen gene meer en bespreekt hardop(!) alle mensen die in zijn blikveld komen… ” Mallijn, kijk eens wat een dikke vrouw” of “Jezus, heb je die dwerg zien lopen?” of ” Haha Mallijn, kijk dan, dat haar van dat mens. Geen gezicht!” Ik zou op die momenten het liefst door de grond zakken. Ik schaam me echt kapot en zou me het liefst voor zijn gedrag verontschuldigen maar ik doe het niet want … hoe doe ik dat? Ik kan hem niet alleen achter laten in een supermarkt en ik vind het ook zeer ongemakkelijk om in mijn vaders bijzin tegen die mensen te zeggen: “Sorry, hij kan er niets aan doen want hij heeft dementie.” Intussen weet ik zeker dat mijn pa en ik als een soort Tokkies gezien worden door alle omstanders… Zo gênant!

Ik ken een mantelzorgster die een soort van visite kaartjes heeft laten drukken waarop staat: Mijn echtgenoot heeft Alzheimer en heeft zijn gedrag helaas niet meer onder controle. Excuses als hij iets heeft gezegd dat u gekwetst heeft. Zij overhandigt zo’n kaartje als het haar overkomt, wat ik hierboven beschreef. Zo heb ik haar een paar jaar geleden leren kennen. In een rij voor een kassa in een supermarkt. Ik zag gebeuren hoe haar man iemand tot op het bot beledigde, hoe de mantelzorgster haar kaartje overhandigde en hoe de reactie was van degene die het in ontvangst nam. De dame in kwestie was diep geroerd. Ik ook. Iedereen in de rij voor die kassa sprak er trouwens over met elkaar. Wat een goede oplossing was dit! Ik dacht er de hele dag dag nog over na. Hoe zou het voelen als je dierbare zulk ‘schaamteloos’ gedrag vertoond. Hoe zou ik reageren? Op dat moment kon ik niet weten dat ik hetzelfde ooit nog met mijn eigen vader zou gaan meemaken…

Er zijn ook veel mantelzorgers die niet meer met hun dierbare naar buiten gaan. Puur uit schaamte voor het gedrag voor degene waar ze voor zorgen. Heftig toch! En sommige mantelzorgers kunnen niet alleen naar buiten met hun dierbare. Zij hebben – werkelijk waar – assistentie nodig om het gedrag van hun dierbare in toom te houden. Kun je iets aan de schaamte doen? Ik denk niet direct. Het enige dat je kunt doen is  jezelf vooral voor te blijven houden dat je dierbare er echt niets aan kan doen. Dat het voortkomt uit de ziekte waar hij of zij aan lijdt. Leuk is het natuurlijk niet en het enige waar ik altijd op hoop is begrip van de mensen die we tegenkomen tijdens zo’n winkeltripje. Begrip voor het gedrag van mijn vader met dementie.

Ook daarom is het van het grootste belang dat Nederland Dementie vriendelijk wordt. Dementie wordt volksziekte nummer 1. Eén op de vijf mensen in Nederland krijgt de ziekte, dus krijgen we er allemaal mee te maken. In onze familie- of vriendenkring, maar ook op straat, in de winkel of op het werk. Dat is soms natuurlijk zwaar, maar als we allemaal een beetje moeite doen, kunnen we veel voor elkaar betekenen. Zodat mensen met dementie en de mensen in hun omgeving zo lang mogelijk van het leven kunnen blijven genieten. Zonder schaamte…