Anticiperende rouw

Bijna iedereen ervaart anticiperende rouw op een bepaald moment – een gevoel van verlies voordat overlijden of een andere gevreesde gebeurtenis plaatsvindt – maar niet iedereen heeft van deze term gehoord.

Ik begreep de kracht van anticiperende rouw pas toen ik mantelzorger voor mijn moeder werd. Ze had een serie mini-beroertes gehad, iets dat volgens haar arts gelijk staat aan de ziekte van Alzheimer. Ik heb negen jaar voor mijn moeder gezorgd en het voelde alsof ze vlak voor mijn ogen aan het sterven was.

Om er beter mee om te kunnen gaan begon ik anticiperende rouw te bestuderen, en ik schreef een boek over het onderwerp terwijl ik voor mijn moeder zorgde. Later heeft Dr. Krahn van de Mayo Clinic me met de uiteindelijke versie geholpen en het boek Smiling Through Your Tears: Anticipating Grief werd in 2005 gepubliceerd.

Het schrijven van het boek maakte me bewust van de kracht van anticiperende rouw, Ik ondervond ernstige anticiperende rouw toen mijn man een scheurtje in zijn aorta had. Hij bloedde letterlijk dood. Hij is drie keer geopereerd om te proberen het bloeden te stoppen maar dat mocht niet baten.

Elke keer als hij geopereerd werd dacht ik dat het de laatste keer was dat ik hem zou zien. Mijn verdriet was zo intens dat ik zijn begrafenis begon te plannen. Hoewel je je realiseert dat je anticiperende rouw ervaart, begrijp je misschien niet hoe sterk dat kan zijn, en wat een invloed het op je leven heeft. Ik noem hieronder wat kenmerken en bronnen van de kracht van anticiperende rouw.

Je gedachten springen van hot naar her. Je denkt aan het verleden, het heden en aan een toekomst zonder je dierbare. Die tegenstrijdige gedachten maken dat je je zorgen gaat maken over jezelf. Het kan je vrienden of familieleden opvallen dat je niet helemaal jezelf bent, en ze denken dan snel dat je een psychologisch probleem hebt. Je hebt geen probleem, je bent aan het rouwen.

Elke dag is een dag van onafgemaakt verlies. Als je al lang mantelzorger bent voor iemand, vraag je je af of je verdriet ooit zal eindigen. Erger nog, je vraag je af of je zulke intense gevoelens zult overleven. Je kunt het gevoel krijgen dat je verscheurd wordt door anticiperend verdriet.

De tijdsfactor kan je kapotmaken. Omdat je niet weet wanneer het einde zal komen, ben je voortdurend op je hoede. Vrienden begrijpen je gevoelens soms niet en vragen zich af waarom je rouwt als er niemand is overleden. Het is moeilijk om je gevoelens aan anderen uit te leggen omdat je ze zelf nauwelijks kunt volgen.

Spanning en angst maken voortdurend deel uit van je leven. Je bent bang dat anderen je toch niet begrijpen, en daarom hou je je gevoelens voor jezelf. Rouwdeskundigen noemen dit ‘gevoelens opkroppen’ en je kunt het gevoel hebben dat je opgeslokt wordt door zorgen, onzekerheid en verdriet. Onzekerheid lijkt je leven te beheersen.

Anticiperende rouw kan complex worden. Rouwdeskundige Therese Rando zegt dat anticiperende rouw je leven beperkt. Dat is op zich al erg genoeg, maar naarmate de tijd verstrijkt wordt anticiperende rouw steeds intensiever. “Ik ben het zat om te wachten tot mijn moeder doodgaat”, gaf een vriendin van me moedig toe. Ik kon haar haar gevoelens zo goed begrijpen.

Er is een duidelijke schokfactor. Volgens schrijver Edward Myers geeft anticiperende rouw niet de schok van een plotselinge dood, maar eist toch een loodzware tol. Hij schrijft: “Waar de plotselinge dood als een explosie toeslaat en je vloert, is de langzame neergang meer als een gletsjer, massief en niet te stoppen. Je wordt er door verpletterd.”

Een eindpunt ontbreekt. Soms denk je wel te weten wanneer het leven van je dierbare ten einde zal lopen, maar je bent er nooit echt zeker van. Wachten op het einde kan je leven in de wacht zetten, je kracht aantasten en anticiperende rouw langer laten duren.

Je voelt tegelijk verdriet en hoop. Hoop is misschien wel het meest unieke aspect van anticiperende rouw. Terwijl je rouwt hoop je dat er een nieuw medicijn wordt uitgevonden, een nieuwe operatie mogelijk wordt of dat je dierbare een wonderbaarlijke ommekeer zal vertonen. Hoop houdt je op de been.

Inzicht in anticiperende rouw kan je ook op de been houden. In steungroepen, live of online, vinden mensen vaak echte steun, herkenning en hoop. Onthoud dat je niet alleen bent. Je bent in het gezelschap van duizenden andere mantelzorgers en we kunnen elkaar helpen.

Door B. Johnson.